Omunangeshefa Mauno Haindongo ahulitha

Ku Eliaser Ndeyanale

OMUNANGESHEFA atseyika nawa monooli tatekulu Mauno Haindongo goongeshefa dhOnawa okwa mana oondjenda dhe kombanda yevi.

Tatekulu Haindongo ngoka afumvikwa mEtihamano lya zi ko pomukunda gwa wo pOnakayale mOmbalantu, okwa manene oondjenda dhe momasiku 22 August nuumvo konima owala yomasiku gaali sho adhana oshituthivalo she oshitimilongo hetatu noshitiyali.

Iipopiwa mbyoka ya ningwa poshituthi dhimbulutho she, mEtitano lya zi ko, oya hokolola tatekulu Haindongo a li omutiliKalunga, kaume koongerki dha Angelican, Catholic no sho wo ELCIN.

Okwa hokololwa wo kutya okwa valwa omukwanambwiyu nomumwainamati Samuel Aindongo ngoka ta ku popiwa kutya oya putuka naye taya dhana pamwe, nande olundji ya kala nokutopoka oshoka pamuthigululwakalo aakwanambwiyu ihaya kala pamwe. Ashike sho ya gwanitha omimvo omilongo ndatu nahamano Omuwa okweya kutha pamwe lwa hugunina sho iilepo Samuel ngoka ta ku ti okwa sila momina ya Tjihase.

Otaku hokololwa wo kutya tatekulu Haindongo okwa valwa kaakuluntu ya li aakresiti, mboka ya li yatunga egumbo lya wo palandulathano lyopakriste.

Okwa shashwa momasiku ga 2 Oktomba 1938 nokwa li akolekwa momasiku 22 Oktomba 1967.

Oskola yongula okweyi endela pOnakayale. Ota ku popiwa wo kutya elongo lyombiimbeli unene tuu evangeli lyaMatheus olya dhana onkandangala melongo lyawo lyoskola oshoka oya longwa unene sho sha uka palandulathano lyOmbiimbeli taku ti shika osha li lela sha thindilwa mo momwenyo gwe.

Oya uvithwako kutya tango naya konge oshilongo shegulu, naayihe otaye yi gwedhelwako omagano.

Tatekulu Haindongo okwa li wo aniwa elongo enene lyo paMbimbeli kutya ngoka ta inenepeke, oye ota ota shonopekwa na ngoka tiishonopeke ota nenepekwa.

Uukwatya mbuka owo uukwatya mboka akala ahalela megumbo lye nota u imonenwa olundji maanegumbo lye.

Uushimba we wotango tatekulu Haindongo, okwa longa meefaalama kOmaruru  hoka iilonga ye ya li uusita woonzi. Oshilonga shika aniwa osha li oshipu kuye oshoka osho akala nale halongo meputuko lye.

Ashike  ondjambi aniwa oya li ya nanga unene. Okwa nyengwa kutya kegumbo ota faleleko shike. Okwa li wo akwatwa komadhilaadhilo gokuya ko Cape Town nenge ko Johannesburg hoka oko aniwa kwa li kuna oshimaliwa oshihwepo.

Sho a zi kOmaruru tatekulu Haindongo okwa ka longa mokombitha koShaanda (Grootfontein) nokonima okwa ka zapo eta yi kOtjiwarongo. kOtjiwarongo okwa li ha longo mekulo lyohostela yaanaskola yaamati yiilumbu.

Otaku popiwa kutya okwa li eshi okuteleka shili oondya. kOtjiwarongo hoka natango okwa ka za ko etashuna kOshaanda ta ende ngaa takongo mpoka ta mono oshimaliwa shi li hwepo.

Sho ashuna kOshaanda okwa tameke halanditha onyama yapwa kaakalimo ya hoka nokwa li aniwa ta mono oshimaliwa.

Okwa ka longela wo mOshakati mo ka aahona ye ya li ya mona otendela yokutunga oondunda dhoshipangelo shaShakati.

Omanga e li mOshakati okwiitsu mokastola katungwa niiyenguti komunangeshefa Aupa Frans Indongo kOkatana.

Nashika osha gwedhako kohokwe ye yokulanditha. Oshoka okwa li wo iilonga uuwanawa wuunangeshefa maanangeshefa yopethimbo ndyoka ngaashi oo tatekulu Samuel yaAmbunda, Jacob ya Vilho, Jacob yaStefanus na Samuel Ambambi noshowo tuu oonkalo nkene aatungagumbo yena okwiihumbata moshigwana.

Ondjuulukwe yongeshefa osho ye mu adha nokwa kala nokushingitha pamwe noo tatekulu Sem Hipondoka nosho wo omungeshefa omukwawo Johaness Andjamba. Oya kala haya kalanditha kOmbandja, ko Angola kOndombodhola noshowo piituthi yoohango mpoka ya li haya landitha uuleke, oothewa, uupalwa, uunaasituke, omagadhi, na unene omagadhi yokolonya ya li haye galanda kaaputu.

Mo 1964 okwa li a tungu okastola noombasikena keli pegumbo lye no mo 1965 okwa tungu okastola kamwe pOnawa ta landitha uuleke, osuuka, okoofi note.

Omumwayinamati onkelo yawo Martina Haindongo oye a kala Omunangeshefa omunene mokastola kiiti yeethini nekuma lyevi.

Omboloto tatekulu Haindongo oye a li hateleke yemwene nondjindja ye oya kala ya hokiwa unene.

Momumvo wo 1968 tatekulu Haindongo okwa tameka okastola kamwe pOnakayale na mpaka ongeshefa otaku hokololwa kutya oya li tayi ende nawa lela.

Sho a koko aninga omumati omunene, tatekulu Haindongo okwa hokana kuku Johanna Nainane avalelwa mOkanghete mOkapanda mOmbalantu. Ondjokana ya wo oyeyidhike momasiku 8 July 1972 mogeleka ya Nakayale no ya li ya hokanithwa komusitagongalo gwegongalo Titus Heita.

Mu Novemba 1972 tatekulu Haindongo okwa landa nee ohauto yo Bedford yeta tamununamo nduko ostola ye yopegumbo ndjoka opo yili sigo onena.

Nokusa mpoka okwa tembuthile ongeshefa ye kOutapi. Momumvo go 1997, okwa tungu o factori yokuzila osuuka ndjoka a li ha landa ko Zimbabwe oshoka okwa li ehole unene oku support oongeshefa dhaaluudhe yakwawo omilongo ya Afrika imbi ka Afrika yoyene.

Momasiku ga 04 Juni 1999 okwa patulula ofabrika yomatalashe noya li ya patululilwa iilonga yayo komupresidente Sam Nujoma.

Aakondjelimanguluko oyendji omo ya kala megumbo lya tatekulu Haindongo noyendji okwa li heya holeke mokati kaatungi naaniilonga yomongeshefa ye ashike inaya dhimbululwa nande ashike omukulukavi waye mee Johanna nosheeli shawo Ndiyakupi oya kala yena uuyelele mbuka.

Tatekulu Haindongo okwa li wo hagandja omauyelele geli mondjila kaakwaita ya PLAN. Okwa kwathela wo Swapo niiyenditho ngaashi eembasikela niihauto

Brigadier general Progress Heita ngoka pethimbo liita a li omupevi gokangundu ka PLAN kokukonga uuyelele womonanguwi okwa li ha tumwa ku tatekulu Haindongo a ka konge omauyele.

Okwa li wo tamumwa ku nakusa tatekulu Peter Mweshihange opo a kongele Swapo iitukutuku yi ya kwathele miilonga yayo yo paukwaita okuzilila kombinga yOukwanyama nOmbandja.

Tatekulu Haindongo okwa li a tumuko nee ondaadhi ye omukulukadhi gwe meme Johanna Haindongo aya pamwe na meme Josephina Iita. Oomeme mbaka yaali ota ku ti oya pitile odhalate moongamba dhaNamibia naAngola etaya katsakanena naakwaita colonel Matti Amavila, colonel Lameck Kalenga na nakusa Silas Shetwiila Shoombe go komukunda Okapanda.

Sho aakwaita mbaka ya shuna komutumi gwa wo oya faalela ohauto yuudha oondjembo nooradio dhomakwatathano gopaukwaita.

Konima tatekulu Haindongo okwa ka monathana na Progress Heita kOmnandja. Okwe mu lombwele kutya oya pumbwa iihauto yo 4×4 nokwemupe oshimaliwa sho kukeyi landa,

Mokugalukila ku Namibia, tatekulu Haindongo okwa landa iihauto mbyono nokwa li atumu meme Johanna nomumwainamati gwa tatekulu Haindongo Martina ye yi fale.

Tatekulu Haindongo okwa li wo akwathele okutunga omatungo goongeleka odhindji mOwambo ngaashi naanaa ongerka yopashinanena yili pOnakayale.

Momumvo go 2001 tatekulu Haindongo okwa hakukilwa komukithi gombanda (stroke) omanga e li mohotela mOvenduka. Okwa ti po hwepo nongeleka oyali ya galikana natango opo akalepo.

Tate Kalunga okwa uvu egalikano ndika nomusamane gwedhina Daya Governdor omuIndia okwe mu ilepo etaka pangwa ko Cape Town. Okwa pengelwe lela aniwa oshoka ostroke oya li onene oshoka oya li ye muningi noku li oshilema.

Momumvo go 2009 tatekulu Haindongo okwa li a mono etando enene lyomutima nokwa kala ena otundi komutima. Momumvo omo tuumoka okwa kwatwa natango ko stroke ndjoka ye mufala sigo ta tandwa momutse .

Okwa longo sigo omomasiku 14 Juli 2019 sho a li atambulilwa moshipangelo sha Medi park, okwa lundululilwa koshipangelo sha Roman Catholic mo 19 Juli 2019 hoka oko akala tapangwa sigo Tate Kalunga te mu ilepo.

Tatekulu Haindongo okwathiga ko omumwaina gumwe Martina Haindongo, omukulukadhi gwe kuku Johanna Haindongo noshowo oyana yane; Ndiyakupi, Njeuvo, Nanheni na Berhilde, naatekulu ye li omulongo na yahamano.

Osho shili kutya tatekulu Haindongo methigathano a limo, okwa tondoka oshinano ashihe, adhiginina eyitaalo, niilonga sigo teli thikitha pehulilo, omwenyo gwe nagu vululukwe nombili.