Shuumbwa agandja po egumbo lye kelelo lyOndonga

Ku Eliaser Ndeyanale

OMUKWANIILWA goshilongo shOndonga tate Fillemon Shuumbwa Nangolo okwa gandja po egumbo lye ndyoka li li komukunda Onambango kelelo lyoshilongo shOndonga opo li ninge egumbo lyaakwaniilwa yOndonga.

Shika osha li sha popiwa kelenga enene lyoshikandjo shaNiiwe tatekulu Joseph Asino, ngoka oye wo e li amushanga gwelelo lyoshilongo, ethimbo a li ta popitha oshigongi shoshilongo shoka, sha li ko poombelewa oonkulu dhoshilongo mOlyomakaya lyoshiwike sha zi ko pOndangwa.

Tatekulu Asino okwati omukwaniilwa okwa tokola opo agandje po egumbo lye ndyoka li li  oshinano oshihupi lela oku za ponkulumbala ya tatekulu Immanuel Kauluma Elifas, opo oshilongo shOndonga shi kale shina ombala yimwe awike ngaashi naanaa ha shiningwa kiigwana yimwe yAawambo ngaashi kOngandjera, hoka kuna omulandu kutya ngele mwene gwiita okwa ka likola oombeke, nkeyama ngoka taka zala oongaku dhe oha yi owala megumbo mo ka mwa za hekulu, ano egumbo shama li li po olyaakwaniilwa ashike.

Okwa tsikile ko wo kutya nkeyama okwa ti kutya ota ka konga po ehala limwe mpoka ta ka kala naanegumbo lye.

Tatekulu Asino okwa lombwele aandonga opo yatameke okuteta iingeno yo yi thikithwe kuuwa kOnambango.

Iingeno iiti yokudhika egumbo lyombala, ohayi kuthwa nee komiti ngaashi: omigolo, oonyege, omidhime noshowo omisati.

“Iikandjo yetu nayi tameke okuteta iingeno. Tayi tetwa pomahala ge li nawa tapu vulu okuthikwa komaloli gopakwiita[ army]. Otwa pumbwa oku tameka oku teta iiti mbyoka opo tutameke okutunga ombala ompe ano ombala yoshigwana.

“Omukwaniilwa okwetu lombwele kutya otaka konga ehala limwe moka ta ka kala naanegumbo lye,” osho tatekulu Asino apopi.

Sho a li akuthileko aantu kombinga yomuthigululwakalo niilonga yomukwaniilwa tatekulu Shali Kamati, okwa ti kutya Ondonga otayi lelwa shiikwatelela koomampango nokomilandu dhoka dha tulwa po komukwaniilwa Nembungu lyaMutundu ngoka a li alele Ondonga pomimvo dho 1650.

Tatekulu Kamati okwa ti kutya Nembungu lyaMutundu ngoka taku ti okwa lela Ondonga oomvula dhili omilongo heyali, okwa li omufilosofi ano a li ena owino oyindji nande ka li alongwa.

Tatekulu Kamati otati Nembungu oye natango akwata omiya dhoshilongo shOndonga. Okwati wo omukwaniilwa ngoka okwa li iitaala muKalunga gumwe ano kalunga kaNangombe.

Okwa gwedha po wo kutya ekwatathano lyomukwaniilwa Shuumbwa na Nembungu lyaMutundu olya kola oshoka Nembungu oye atulapo omutungilo gwelelo lyOndonga ndyoka omukwaniilwa Shuumbwa nooyinakulu noyina mboka yemutetekela muukwaniilwa ya li taya longitha.

Omunashipundi gwelelo lyoshilongo shOndonga tatekulu Vilho Kamanya, ngoka wo naye a li apopitha oshigongi okwa indile ooyene yomikunda ya hulithe po oku landitha omavi gomalukalwa oshoka kayena uuthemba mboka.

Tatekulu Petrus Gabriela okwati elelo olya dhidhilike kutya ope na noku li ooyene yomikunda yamwe haya landitha omavi gokutunga omagumbo gomiilando taye ga landitha kondando yoodola omayovi omulongo nagatano.

Okwa indile wo mboka ya nanena oodhalate komavi gaayehe inaye gapewa ngoka geli komudhingoloko gOmutsegonime yakakuthepo oodhalate dhawo omanga inaya katukilwa onkatu kelelo lyoshilongo shOndonga.

Tatekulu Lot Kasaane, ngoka a li eetapo oshipopiwa shuuthiga wevi, okwa lombwele aanashigongi kutya ope na oveta ompe ndjoka tayi popi kutya ngele omukulukadhi ahokanwa okwa thigipo omusamane gwe ndele omusamane nguka ta mono po omukadhi gulwe, nokonima omusamane nguka eta mana oondjenda, ndele omukulukadhi ngoka a li aya e ta galuka, omukulukadhi atya ngawo ita vulu oku thigulula epya ndyoka.

Epya ndyoka ota li kala lyomukulukadhi ngoka ahugunina nomusamane ngoka.

Meme Martha Alukolo ngoka e li omunambelewa mombelewa yelelo lyoshilongo okwati ope na wo oveta ompe kutya iipotha mOndonga itayi ka pulakenwa we koomwene yomikunda nenge yiikandjo kakele kiipotha mbyoka yi na sha nevi.

Iipotha yilwe yiili kayi na sha nevi otayi kala ha yi pulakenwa komukwaniilwa.

Moshipopiwa she sho apopitha aalelwa ye, omukwaniilwa, Shuumbwa okwa indile aandonga ya longelekumwe nokwa uvaneke kutya ye otaka landula naanaa ooveta ngaashi naanaa dha li dhatulwapo kooyinakulu manga aakolonyeki ya li inayeya muNamibia.

Omukwaniilwa okwa holola wo euvo nayi lye kombinga yomadhipago giipundjamenye  ngoka giindjipala maagundjuka.

Okwati oshinima shaagundjuka taya otekathana osho naanaa oshi etithi shomadhipago mokati kaagundjuka oshoka otaya gondathana yo manga aakuluntu yawo ka yeshi shi.

Okwati aagundjuka naya kale ye li moohole dhishiwike kaakuluntu yawo oshoka nuuna mboka aagundjuka mbaka taya ka monika kaakuluntu ye li nookuume yopaihole aape aakuluntu otaya vulu okupula kutya ngiini.

Okwa indile wo kaakuluntu ka yakale owala taya ti uunona owa nakanena yo taya talako owala ngokuuvu wakatali yo inata ya kumagidha aagundjuka.

“Okanona inaka valwa ku nakanena. Okanona ongoye wekavala. Natu simanekeni omithigululwakalo dhetweni ngele katuneni omakankameno  otatu kala twafa efo tali pepwa kombepo,” osho omukwaniilwa akumagidha.

Tate Shuumbwa okwa holola wo kutya momasiku sho taga kaka la 28 January omumvo tu uka, elelo lyoshilongo shOndonga ota li ka egulula pambelewa emanya pOnamutuni shoka sha li sha tseyika nawa amutuni okusimaneka omukwaniilwa Nehale lyaMpingana ngoka a li aponokele aatiligane pehala mpoka nokuya tidha po oshoka oya li yiikuthile evi moshilongo she.

Pamuthigululwakalo evi olyomukwaniilwa.

Okwati wo aakwanezimo lyaakwiita yaNehale otaya kapewa omapapa omo lonkandangala ndjoka ya dhana pethimbo ndyoka.

Omukwaniilwa okwa li atumbula omadhina ngaashi; Amupanda gwAshiponeni, Shivute shaNdjongolo nooNamupala gwAmoomo.

Omukwaniilwa okwa longitha wo ompito ndjoka opo uulike omalenga ge giikandjo nosho wo aatiyali ya go.

Okwa ti wo elelo olyuulika omutseyiveta meme Elize Angula ongomukalelipo gwa lyo gopaveta.

Omalenga ngoka guulikwa ogo nee tatekulu Mushaandja elenga lyo kEpale, tatekulu Amutenya elenga lyaNalusheshete, tatekulu Kamanya elenga lyo kuAmuteya, tatekulu Wilhelm Lidikel elenga lyUukwanambwa, meme Secilia Namene e li kOshuushe, tatekulu Naeman Amalwa e li kOniimwandi, tatekulu John Walenga e li kOndangwa, tatekulu Fillemon Shuumbwa Kauluma go kOngula yaNetanga noshowo tatekulu Joseph Asino e li elenga lyaNiiwe.

Aatiyali yawo oyo nee meme Petrina Armas go kOngula yaNetanga, tatekulu Tonata Ngulu go kEpale, tatekulu Fillemon Nambili Uukwanambwa, tatekulu Johannes Nikodemus naye oku li kOngula yaNetanga, tatekulu Armas Amoomo Omulondo, tatekulu Tomas Nakanyala oku li kOndangwa, tatekulu Martina Nashandi oku li kOniimwandi, Tatekulu Kleopas Augustus ogo kOniiwe, tatekulu Kaanana Hishoono oku li kOngula yaNetanga, tatekulu Lot Kasaane naye oku li kOndangwa, tatekulu Johannes Neema okOshuushe, tatekulu Naikaku omutiyali gwelenga lyAmuteya, tatekulu Kashona Malulu oku li kOnalusheshete

Omanga tatekulu tatekulu Ismael Shailemo naye e li kOshuushe yo na tatekulu Frans Shitungu.

Omukwaniilwa okwa u li ke wo tatekulu Nikodemus Uugwanga ongomunambelewa omukuluntu melelo lyoshilongo.

Manikies Kambonde oye omuyakuli gomukwaniilwa ayehe mbaka oya li ya pewa oombapila dho mauliko ga wo poshigongi shika. Omukwaniilwa okwati Ondonga opo tayi kala.