Yeli ya heyali ya monika COVID-19 muNamibia

Ku Eliaser Ndeyanale

NONANDE omiyalu dhaantu yena ombuto yo Cronavirus moshilongo shetu odha li dha shuna pevi iiwike ya piti konima sho aantu omulongo naya ne (14) ya li ya kala po nawa, opwa li pwa monika wo aantu ye li ya tano yena ombuto ndjika odhipagi.

Ya ne yo maantu yatano mboka ta ku hokololwa noku li kutya oya zi ku South africa oya li ya monikila komahala hoka ye li yiikalekelwa. Omuntu omutitano otaku ti okwiiyaka mehala moka a li iikalekelwa kombaye.

Ota ku hokololwa wo kutya oku li omuhingi gomaloli ngoka omanene ha ga yi kondje yoshilongo.

Oshiwike sha zi ko ominista yuuhaku omundohotola Kalumbi Shangula okwa li iigidha kutya aantu omulongo nayane  yomaantu ye li omilongo naya hamano oya li ya kalapo  no kwa li ike kuna  aantu yeli yaali oyo yena ombuto yo mukithi go Coronuvirus (Covid-19), konima sho omuntu gwo tango ngoka a li amonika ombuto ndjika akwakolekwa eeluka.

Shika osha li sha e ta omwalu gwaamboka ya yeeluka ko Covid-19 paantu ye li 14. Aye he mboka omulongo naya ne oya lalekwa mo moshipangelo.

Ominista yuundjolowele nonkalo nawa omundohotola Kalumbi Shangula, Etitatu lyoshiwike sha zi ko okwa li apopi kendiki lyomauyele go Covid 19 moshilando pangelo “Ondanyanyukwa oku mu lombwela kutya omuvu omutimulongo nomutine 14 ye oye a li omuntu gwotango okumonika nombuto yo Covid-19 okwa aluka. Shino osheta omwaalu gwamboka ya aluka po 14. Namboka yahupamo moshipangelo oyeli yali noyeli monkalo ombwanawa,” Shangula ati.

Minister okwa lombwele aatolinkundana kutya nonande ya tegelela avu yali mboka ye li moshipangelo nayo yakale ya aluka mbala, itashiti oshilongo osha otashi etha okulwitha ombuto. Onkene okwakunkilile oshigwana shi tsikile nookwi yutha kompango nomalandulathano gatulwapo kepangelo opo omukithi kaagutandele.

“Natu tsikileni nokuninga shoka sha pumbiwa opo twi ikalekeni kokule nombuto. Natukaleni momagumbo mpoka tashi vulika, natu iyogeni konyala kehe ethimbo, natu sanitize onyala nokukalathana konkule tse natu dhimbulukweni oku zala oomaska kokana nook mayulu ngele ta tu yeni pondje nenge tuli mokati kaakwashigwana,” osho minister iindile koshigwana ngaaka.

Shangula okwa ti kutya uministeli owa konakona aantu  ye li ethele nomilongo nenomugoyi (149) mEtiyali lyoshiwike shika. Ta gwedha ko kutya nguno ogwo omwalu yatengeneke noyahala oku kala haya konakona mesiku.

Nonando uuministili tawu tsikile nokuninga omakonakono nowa akonakona aantu 2 586 aheye kumwe, omundohotola Shangula okwati i na ku monika natango aantu aape  yakwatwa kombuto ndjika nomwalu gwamboka yamonikile ombuto oguli owala po 16.

Aantu 495 aye yi ikalekelwa komahala gili nogi ili molwa yali yazi kombanda yiilingo momasiku gaziko nguka omanga yamwe yikelekelwa molwa yali yuulike omadhidhili ko gombuto noyatagelela omayamukulo okuzilila komandiki gokukonakona ombuto.

Omwalu nguka otaku popiwa gwategelelwa gu indjupale omolwa aanamibia mboka tayagalukile moshili okuza kiilongo hoka yali yakala nenge yayile yaka konga omakwadho gopaundjolowele.

Tapopi woo pendiki lyomauyele, omunambelewa omukuluntu muuninisteli welongo lyopetameko neemithigululwakalo , Sanet Steenkamp, okwakoleke kutya aalogwa yondondo 11 no 12 oya tegelelwa ya tameke osikola momasiku gatatu gomwedhi ta guya (3 Juni).

Okwati shika oshetithwa komakonakono gaalongwa yondo dhoka mbali ngoka gategelwa gatameke momwedhi ntano tadhiya.

Okwa ti allongwa mbano oyelilo mondondo dhili crucial noyampumbwa okushuna mosikola opo yamone omakwatho sigo opu December sho tayaka shanga omakonakono gawo.

Aalongwa yontimulongo nontiyali oyategelewa yashange ekonakono lyahugunina beforethe classs phases out, omanga mboka yondo ontimulongo nayimwe otayashanga omakonako gawo gahunina shiikwatele komilandu omipe dhoka dhu ulike ondondo ontilongo nayimwe oyoya guhunina no yalongwa yaye koouniversiti no kiiputudhilo wo yimwe yelongo lyopombanda..

Steenkamp, okwa fatulula wo kutya anona yokunda sigo ondondo ontintatu oyategelelwa yatameke osikola mo 22 gaJuni omolwa shoka epangelo oli uvite kutya elongo lyondonfo shino olyikwatelela kaalongi mboka yena uunongo nuu competence yokulonga anona ashona.

Okwa gwedhako woo kutya aanona mbaka oyeli pethimbo ndno itaya vulu okwilonga yoyene nenge yalongwe wala momagumbo oshoka yamwe ka ye shi koshanga, okuyalula nenge okulesha noyapumbwa omakwatho galongi ngoka taga vulu wala okuningililwa uunona okupitila mootundi dhongula.

Okwa gwedha ko wokutya alongwa yondondo ontiheyali nontimugoyi otayatameke mo 6July omanga yoondondo 4,5,6,8 and 10 taya kata meka 20 Juli. oskikola oya tegelelwa yi ka fudhe mo 18 Desemba nuumvo.